Artus Hukuk Bürosu olarak; blokzincir teknolojisini kullanan kripto para ve token çeşitleri ile özellikle ülkemiz bakımından alım-satıma aracılık eden platformlar ve bunların Türk Hukuku ile yabancı ülke hukukundaki mevzuatlarını ve güncel gelişmeleri yakından takip eden az sayıda bürodan bir tanesiyiz. Bu hususta kripto paraların alım satımına aracılık eden platformların kuruluş ve süregiden aşamaları da dahil olmak üzere hukuki zeminlerinin doğru bir şekilde oluşturulması için danışmanlık hizmetleri vermekteyiz.

6493 Sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun’un 3/ç bendinde; “Elektronik para: Elektronik para ihraç eden kuruluş tarafından kabul edilen fon karşılığı ihraç edilen, elektronik olarak saklanan, bu Kanunda tanımlanan ödeme işlemlerini gerçekleştirmek için kullanılan ve elektronik para ihraç eden kuruluş dışındaki gerçek ve tüzel kişiler tarafından da ödeme aracı olarak kabul edilen parasal değer,

1. d) Elektronik para kuruluşu: Bu Kanun kapsamında elektronik para ihraç etme yetkisi verilen tüzel kişi”

olarak tanımlanmıştır.

Blockchain isimli teknolojiyi kullanan ve fiziki varlığı olmayan yalnızca dijital ortamlarda oluşturulan ve hiçbir ulusal para birimine endeksli olmayan bir ödeme aracıdır.

Kripto para birimleri merkezî olmayan, kamu otoritesi ve kontrolü dışında yer alan kişiler veya kuruluşlar tarafından varlıkları sürdürülen ve isteyen herkesin kimliğini gizleyerek katılabildiği ve herhangi bir engel ve denetime maruz kalmadan para hareketleri gerçekleştirebildiği sistemlerdir.[1] Erdal DURDU, KRİPTO PARA BİRİMİ OLARAK BITCOIN VE CEZA HUKUKU, Yüksek Lisans Tezi GALATASARAY ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ KAMU HUKUKU ANABİLİM DALI, Ağustos 2018

Dolayısıyla bitcoin ve benzeri kripto paralar, belli bir otorite tarafından düzenlenmemekte ve para transferleri herhangi kurum tarafından takip edilememektedir. Bu durum da alım satımın masrafsız, kolay ve hızlı olmasının yanında yasal mevzuatı oluşmadığı ve denetlenemediği için esasında hukuki hiçbir güvence verilmemesi sebebiyle de belirsizlik söz konusudur.

Dijital para, elektronik paraların tümünü kapsamakta olup kriptografi kullanılmamış olabilir. Buna karşın kripto paralarda her zaman kriptografi yani şifreleme işlemi kullanılmaktadır.

Dijital paralar kabul gören bir otorite tarafından çıkarılmakta ve kontrol edilmektedir. Dolayısıyla dijital paralar merkezi bir yapıdadır. Kripto paraların arkasında ise bir otorite bulunmamakta ve kripto paralar merkeziyetsiz bir yapıda geliştirilmektedir.

Avrupa Merkez Bankası tarafından dijital para “düzenlemesi olmayan, onu geliştirilenler tarafından çıkarılan ve kontrol edilen ve belli bir sanal çevre içinde kabul gören dijital para” olarak tanımlanmaktadır.

Bu konuda öncelikle “para” tanımına yer vermek gerekmektedir.

Ülkemiz mevzuatında “para”nın tanımı esasen yer almamaktadır diyebiliriz. Bu nev’iden bir düzenleme 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda yer almakta olup ilgili 99.md.sinde;

“Konusu para olan borç Ülke parasıyla ödenir.

Ülke parası dışında başka bir para birimiyle ödeme yapılması kararlaştırılmışsa, sözleşmede aynen ödeme veya bu anlama gelen bir ifade bulunmadıkça borç, ödeme günündeki rayiç üzerinden Ülke parasıyla da ödenebilir.

Ülke parası dışında başka bir para birimiyle belirlenmiş ve sözleşmede aynen ödeme ya da bu anlama gelen bir ifade de bulunmadıkça, borcun ödeme gününde ödenmemesi üzerine alacaklı, bu alacağının aynen veya vade ya da fiilî ödeme günündeki rayiç üzerinden Ülke parası ile ödenmesini isteyebilir.”

Düzenlemesi yer almaktadır. Dolayısıyla konusu para olan borçların “ülke parası ile ödeneceğine” dair düzenleme yer almaktadır.

Kripto para bakımından ise Türk Hukukunda kripto para çeşitleri ve alım satımlarına aracılık eden firmalar (kripto borsasında faaliyet gösteren firmalar) bağlamında herhangi bir yasal düzenleme ülke hukukumuzda yer almamakla birlikte bu değerlere ilişkin çıkarılan yönetmelikle “Gayri Maddi Varlıklar” olarak tanımlanmıştır.

31456 sayılı Resmi Gazetede “Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik” 16.04.2021 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Yönetmeliğin 3.md.sinde ilk defa ”kripto varlık”ın tanımı yapılmıştır.

“MADDE 3 – (1) Bu Yönetmeliğin uygulanmasında kripto varlık, dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıkları ifade eder.

(2) Kripto varlıklar, ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılamaz.

(3) Kripto varlıkların ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılmasına yönelik hizmet sunulamaz.”

Yine Yönetmeliğin Ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların kullanılmaması başlıklı 4.md.sinde de;

“MADDE 4 – (1) Ödeme hizmeti sağlayıcıları, ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların doğrudan veya dolaylı olarak kullanılacağı bir şekilde iş modelleri geliştiremez, bu tür iş modellerine ilişkin herhangi bir hizmet sunamaz.

(2) Ödeme ve elektronik para kuruluşları, kripto varlıklara ilişkin alım satım, saklama, transfer veya ihraç hizmeti sunan platformlara veya bu platformlardan yapılacak fon aktarımlarına aracılık edemez.”

23 Temmuz 2019’da Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 11. Kalkınma Planı’nda “Blokzincir Tabanlı Dijital Merkez Bankası Parası” çıkarılması kararı yer almaktadır.

“249.5. Blokzincir tabanlı dijital merkez bankası parası uygulamaya konulacaktır.”

Bu yönetmeliğin kanuni dayanakları olarak 6493 sayılı Ödeme Ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri Ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun’un 12.md.sinin 3. Fıkrası ile 18. Md.sinin 6 fıkrasına dayandırılmıştır.

6493 sk. Madde 12/3:

“(3) (Değişik:12/11/2019-7192/8 md.) Ödeme hizmetlerine, ödeme hizmetleri kapsamında tarafların hak ve yükümlülüklerine, ödeme hizmetine ilişkin sağlanacak bilgi ve koşullar ile çerçeve sözleşmeye ilişkin usul ve esaslar, Mali Suçları Araştırma Kurulunun görüşünün alınması suretiyle Bankaca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. (Ek cümle:18/6/2020-7247/16 md.) Çerçeve sözleşme yazılı şekilde veya uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle mesafeli olarak ya da mesafeli olsun olmasın Bankanın yazılı şeklin yerine geçebileceğini belirlediği ve bir bilişim veya elektronik haberleşme cihazı üzerinden gerçekleştirilecek ve müşteri kimliğinin doğrulanmasına imkân verecek yöntemler yoluyla kurulacak şekilde düzenlenir.”

Hükmüne yer verilmektedir. Buna göre ödeme hizmetlerine ilişkin yapılacak hizmetlerde müşteri kimliğinin doğrulanmasına imkân verecek yöntemler ile yapılması zorunluluğu ifade edilmiştir.